Exproof Pano Seçimi Neden Önemlidir?
Exproof pano elektriksel bağlantılarının yapıldığı ya da içine cihaz yerleştirmek için kullanılan yardımcı elemanlardır. Exproof panolar tesiste patlayıcı ortam oluşabilecek bölgelerde kullanılır.
Exproof pano seçiminde öncelikli olarak kullanılacağı tehlikeli bölgeye uygun exproof özeliklerini taşıması gerekmektedir. Exproof panolar koruma sınıflarına ve tesiste kullanım amacına uygun olarak belirlenip seçilmelidir. Bunun nedeni d tipi koruma sınıfına sahip bir exproof panonun içine exproof olmayan cihazlar, klemensler ve sigortalar gibi ekipmanlar yerleştirilebilir ama e tipi korumaya sahip bir panonun içine üretici dokümanında belirtilen cihazlar dokümandaki özelliklere uyması şartıyla exproof özelliğini sağlamaktadır. (1)
Panolarda yetkisiz olarak kablo girişi açılmaması gerekmektedir. Bunun sebebi bu ekipmanlar dokümanda belirtilen bağlantı girişlerine göre test edilip Atex sertifikası verilmiştir. Yetkisiz kablo girişi açılması ekipmanın koruma sınıfını sağlamamasına neden olacaktır. Ekipmanda değişiklikleri üretici firma yapar ve tekrardan test tabi tutarak sertifikalandırır.
Exproof panoların sadece exproof özellikte olması tehlikeli bölgede kullanımı için yeterli değildir. Bu ekipmanların bağlantı elamanlarıyla beraber yapısal bütünlüğünü sağlaması gerekmektedir. Örneğin “d” tipi korumaya sahip bir panoda, sadece “e” tipi korumaya sahip bir kablo rakorunun veya kör tapanın kullanılması bir uygunsuzluktur ve ekipmanın exproof korumasını sağlamasını engelleyecektir. Bunların dışında ekipmanın gövde topraklama noktası bulunursa eş potansiyele baraya bağlı bir hat üzerinde topraklanması gerekmektedir. Bu topraklama kablosunun kesiti minimum 4mm2 olması gerekmektedir ve aynı zamanda bağlantılarının da sıkı olması gerekmektedir.
Exproof koruma sınıfına sahip ekipmanın seçimindeki bir diğer önemli konuda ekipmanın çalışma sıcaklığı aralığına dikkat edilerek seçilmesi gerekmektedir. Örneğin –20 °C ile 80 °C arasında çalışma sıcaklığı aralığında çalışan bir ekipman özel durumlarında bulunacağı –30 °C’ yi bulan bir alanda bu ekipmanın kullanılmaması gerekmektedir.
“t “Korumaya Sahip Panolar
“Bir toz tabakasının veya bulutun tutuşmasını önlemek için tüm elektrikli ekipmanın bir mahfaza ile korunduğu koruma türüdür.” (2)
Toz patlamalarının olabileceği tehlikeli bölge olarak belirlenmiş yerlerde “t” tipi korumaya sahip exproof panoların seçilmesi gerekmektedir. Toz patlama olabilecek yerlerde seçilecek exproof panonun minimum tutuşma sıcaklığının altında olması gerekmektedir. Exproof panoda seçim yapılırken ekipman gurubunun da minimum gerekliliklere uyması gerekmektedir. Örneğin bölgede kullanılacak ekipmanın minimum gerekliliği Zone 21, IIIB, T200 olarak belirlenmiş bu bölgede Atex etiketi Zone 21, IIIA, T220 olan bir ekipman kullanımı uygunsuzluktur. Bunun nedeni ekipman kullanılacağı Zone uygun ama ekipman gurubu ve sıcaklığı minimum gereklilikleri sağlamamaktadır.
“d “ Alev Sızdırmaz Muhafazalı Korumaya Sahip Panolar
“Patlayıcı ortamı ateşleyebilecek parçaların, patlayıcı bir karışımın dahili patlaması sırasında oluşan basınca dayanabilen ve patlamanın mahfazayı çevreleyen patlayıcı atmosfere iletilmesini önleyen bir mahfaza içerisine yerleştirildiği koruma tipidir.” (2)
Bu korumaya sahip ekipmanlar “d” harfiyle gösterilmektedir. Bu koruma sınıfına sahip panoların içine exproof olmayan bileşenlerde yerleştirilebilir. Bu koruma sınıfında içerde oluşabilecek muhtemel patlamaları ekipman içerisinde gerçekleştirerek ekipman üzerinde bulunan alev yollarından sönümlenerek patlamanın ekipmanın dışındaki patlayıcı ortama yayılmasını önlemektir. Bu yüzden bu ekipmanlar patlama basıncına dayanacak şekilde güçlü metallerden oluşturulur. Bu ekipmanların bağlantı elemanlarının örneğin kablo rakoru ve kör tapanında koruma sınıfına uygun exproof özellikte ve doğru montajının yapılmış olması gerekmektedir çünkü alev yollarındaki fazladan boşluklar veya alev yollarının zarar görmesi neticesinde exproof özeliğini sağlayamayacaktır.
Exproof panonun “d” tipi korumaya sahip olanlarının seçilmesinin en büyük avantajı panonun içine exproof olmayan bileşenlerinde yerleştirilebilmesinden kaynaklanmaktadır. Exproof “d” tipi korumaya sahip panoların birçok çeşidi vardır örneğin kontrol panosu ve kumanda panosu gibi farklı kullanım alanları vardır. Exproof panolar kullanılacak alanın ihtiyacına göre tasarlanıp Atex sertifikanı almak için gerekli testleri geçerek sertifikalandırılır ve üretimi yapılarak piyasaya sürülür.
“e” Tipi Korumaya Sahip Panolar Korumaya Sahip Panolar
“Yükseltilmiş emniyet seviyesi, e, normal servis sırasında aşırı sıcaklık veya ark ya da kıvılcımları üretmeyen elektrikli cihazların iç ya da dış bölümlerinde bunların meydana gelme ihtimalini daha yüksek bir güvenlik seviyesi ile önleyecek şekilde uygulandığı koruma tipidir.” (2)
Bu korumaya sahip ekipmanlar “e” harfiyle gösterilmektedir. Bu korumaya sahip ekipmanlarda “d” tipi korumada olduğu gibi ekipman içinde patlama gerçekleşmez. Bu korumaya sahip ekipmanlarda alev yolları bulunmamaktadır. Bu korumaya sahip panoların iç bileşenleri üreticinin doküman da belirtildiği şekilde ve iç bileşenlerinin de exproof özellikte olması gerekmektedir. Bu korumaya sahip bir panoda iç bileşenlerinin exproof olmaması ve üretici dokümanında belirtilenlerin dışında bağlantı yapmak uygunsuzluk olacaktır.
Kaynakça
- Parlak E. Patlama riskli ortamlarda kullanılacak ekipman seçimi ve patlama korumalı (ex-proof) malzemeler: Kocaeli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü; 2008.
- Keane B, Schwarz G, Thurnherr P, editors. IEC 60079-14 “Electrical installations design, selection and erection”. 2014 IEEE Petroleum and Chemical Industry Technical Conference (PCIC); 2014: IEEE.
